کد مطلب:51872 شنبه 1 فروردين 1394 آمار بازدید:7

گنجینه پرسمان » متفرقه

حقيقت روياء چيست ؟

در قرآن شريف خوابهائي از پيغمبران و جز ايشان نقل و تصديق شده است . از جـمـلـه خـواب حـضـرت ابـراهـيم درباره ذبح اسماعيل , خواب حضرت يوسف , خواب رفقاي زنداني آن حضرت , خواب ملك مصر و خواب رسول اكرم (ص ) را درباره فتح مكه مي توان نام بردو در رواياتي كه از پيغمبر اكرم (ص ) و ائمه اطهار (ع ) نقل شده نيز شواهدي وجوددارد . همه ما يا خودمان خوابهائي ديده ايم كه دلالت بر امور مخفي حل مشكلات علمي يا وقوع حوادثي در آينده داشته و يا از ديگران اين گونه خوابها را شنيده ايم . ايـن خـوابـها را مخصوصا خوابهاي صريحي كه احتياج به تعبير ندارد نمي توان اتفاقي وبطور كلي بي ارتباط با جرياني كه قابل انطباق با آنها است , دانست . البته نمي توان انكار كرد كه بعضي از عوامل دروني از قبيل امراض و انحرافات مزاجي و خستگي و پـري شـكـم و همچنين پاره اي از عوامل بيروني از قبيل گرما و سرماو ديگر چيزها در قوه خيال تاثير دارد و قوه متخليه نيز در خواب موثر مي باشد . مـثلا كسي كه تحت تاثير حرارت يا برودت شديد واقع شده در خواب آتشهاي شعله ور يابرف و يخ مي بيند و كسي كه امتلاء معده و انحراف مزاج دارد خوابهاي مشوش وبي سروته مي بيند . هـمـچنين اخلاقيات و صفات نفساني نيز در رويا بي تاثير نيست و بهمين جهت اكثرخوابها در اثر تخيلاتي است كه اسباب داخلي و خارجي موجب آنها شده و در واقع نشان دهنده كيفيت تاثير آن اسباب مي باشد . دانـشـمندان طبيعي فقط همين اسباب را بررسي كرده اند و نتيجه گرفته اند كه خواب حقيقتي ندارد , ولي همانطور كه تاثير اين اسباب را نمي توان انكار كرد . حقيقت داشتن پاره اي از روياها و ارتباط آنها رابا امور خارجي نيز نمي توان انكار نمود . آيا نفس با رويا اتصال دارد ؟كسي كه خواب مي بيند كه در فلان روز فلان جريان واقع خواهد شد و در موقع معين هم واقع مي شود , نمي توان گفت : نفس او با حادثه اي كه هنوز وجود نيافته ارتباط پـيـداكـرده اسـت , زيـرا ارتـبـاط وجودي بين موجود و معدوم محال است و همچنين كسي كه خواب مي بيند كه در فلان مكان ظرفي چنين و چنان دفن است , و يا فلان مقدار سكه طلا ونقره در آن مـوجـود اسـت و بعد از بيدار شدن به سراغ آنجا مي رود و زمين را حفرمي كند و ظرف را با هـمان خصوصيات مي يابد , نمي توان گفت كه نفس وي با آن ظرف اتصال داشته است زيرا اتصال نـفس با امور مادي از راه حواس صورت مي گيرد و ظرفي كه با فاصله زير خاك قرار گرفته قابل درك حـسـي نـيـسـت , بهمين جهت گفته اند كه ارتباط نفس با اين گونه حوادث و اشياء از راه اتصال به علل و اسباب آنها است . توضيح آنكه : جهان هستي مشتمل بر سه عالم است :عالم طبيعت : كه با آن آشنائي كامل داريم . عـالـم مثال : كه از نظر مرتبه وجود , فوق عالم طبيعي است و موجودات آن صورتهاي بي ماده اي هستند و نسبت به موجودات مادي جنبه عليت دارند . عـالـم عـقـل : كه فوق عالم مثال است و در آن حقايق موجودات بدون ماده و صورت موجودند و نسبت به موجودات عالم مثال جنبه عليت دارند . نـفس انسان بواسطه تجردش با عوامل فوق طبيعت سنخيت دارد و در موقع خواب كه اشتغال به ادراكـات حـسي ندارد , طبعا به عالمي كه با آن سنخيت دارد برمي گردد وبر طبق استعداداتش حقايقي از آن عالم را مشاهده مي كند . نـفـس كـامـل كـه قدرت درك مجردات را با همان تجرد عقلي آنها دارد , علل و اسباب را به نحو كـلـيـت درك مـي كـنـد , ولـي نـفسي كه به آن پايه از كمال نرسيد , حقايق كلي را با صورتهاي جزئي حكايت مي كند . چـنـانـكه ما معناي سرعت كلي را با تصور يك جسم سريع الحركه و معناي عظمت را باتصور كوه حـكـايـت مي كنيم و نفسي كه هنوز به مرحله تجرد عقلي نرسيده , در عالم مثال توقف مي شود و گاهي علل و اسباب اشياء را در عالم مثال به همان صورت واقعي مشاهده مي كند و در آنها دخل و تـصرفي نمي نمايد و اين همان خوابهاي صريحي است كه غالبا اهل صدق و صفا مي بينند و گاهي مـوجودات مثالي را بصورتهائي كه با آنهامانوس است درك مي كنند , چنانكه علم را بصورت نور و جهل را بصورت ظلمت مي بيند وحتي ممكن است ذهن از يك معني به معناي ضد آن منتقل شود . از ايـنگونه خوابها همان خواب مشهوري است كه نقل مي كند : مردي نزد ابن سيرين معبر معروف آمد و گفت : خواب ديدم كه مهري به دست دست دارم و دهان و عورت مردم را با آن مهر مي كنم , ابـن سـيـريـن گفت : تو موذن ميشوي و مردم با اذان تو روزه مي گيرند و از خوردن و آميزش جنسي خودداري مي كنند . رويـاء صريح و غير صريح از آنچه گفته شد , به دست آمد كه خواب بر دو قسم است , خواب صريح كـه نـفـس خـواب بيننده تصرفي در مشاهدات خود نكرده و احتياج به تعبير ندارد , و خواب غير صـريح كه نفس در آنچه ديده تصرفاتي كرده و از اين جهت احتياج به تعبير و بازگرداندن صورت ذهني او به صورت حقيقي و اولي دارد . مانند تعبير نور به علم و ظلمت بجهل و حيرت . خـوابـهـاي غير صريح نيز بدو دسته تقسيم مي شوند : يكي از خوابهائي كه انتقال وحكايت در آنها روشن است و به آساني مي توان آنها را به اصل برگرداند , مانندمثالهاي گذشته , و ديگر خوابهائي كه تصرفات نفس در آنها پيچيده و مبهم است ويافتن مشهودات اصلي براي شخص معبر سخت و يا غير ممكن است . ايـن دسـتـه از خـوابـهـاهـمـان خـوابـهـائي اسـت كـه آنـها را اضغاث احلام مينامند و پوچ و بي تعبيرمي دانند . ايـن خلاصه بحثي است كه دانشمندان علم النفس درباره رويا كرده اند و در قرآن شريف مويداتي براي آن مي توان يافت . مـثـلا موضوع بازگشت نفس به عالم فوق طبيعت در حال خواب از اين دو آيه استفاده مي شود : هـو الذي يتوفاكم بالليل (1) اللّه يتوفي الانفس حين موتها و التي لم تمت في منامها فيمسك التي قضي عليها الموت و يرسل الاخري (2)ظاهر اين آيات شريفه اينست كه نفس در حال خواب از بدن گرفته مي شود و تعلقش به حواس ظاهر قطع مي گردد و بازگشت به سوي پروردگار مي كند , بازگشتي كه مشابه بازگشت آن در حال مرگ است . هـمچنين به اقسام سه گانه رويا نيز اشاراتي موجود است مثلا خواب حضرت ابراهيم (ع )و خواب رسول اكرم (ص ) از نوع اول و خواب رفقاي زنداني يوسف از نوع دوم مي باشدو بخوابهاي پيچيده و مـبـهـم نـيز اشاره شده , در آنجا كه از معبرين مصر حكايت مي كند كه خواب ملك را از اضغاث احلام دانستند .

---

بررسي هاي اسلامي
طباطبائي - سيد محمد حسين 1 - سوره انعام , آيه 260 - سوره زمر , آيه 42